Ինչո՞ւ էր Նեթանյահուն գնացել Ադրբեջան ու Ղազախստան

Իսրայելում ամփոփում են վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի դեկտեմբերի 13-15-ը Ադրբեջան ու Ղազախստան պաշտոնական այցի արդյունքները: Դա Իսրայելի վարչապետի առաջին այցն էր հետխորհրային երկու երկրներ՝ մուսուլմանական գերակշիռ մեծամասնությամբ, դիվանագիտական հարաբերությունների 25 տարիներին:

Երկկողմ համաձայնագրերի մեծ փաթեթի ստորագրումից բացի, Բաքվում ու Աստանայում բանակցությունների առանցքային թեման Իսրայել-Իրան հարաբերոթյունների հարցն էր: «Ես կցանկանայի դիմել Իրանի նախագահին հարցով՝ ինչո՞ւ է նա շարունակում սպառնալիքներ տեղալ մեր երկրի հասցեին,- հայտարարեց Նեթանյահուն Աստանայում մամլո ասուլիսում:- Եթե Իրանում մտածում են, որ Իսրայելը փոքր ու անօգնական պետություն է, խիստ սխալվում են, և ես խորհուրդ չեմ տալիս Իրանի ղեկավարությանը սրել մթնոլորտը, այլապես նրանք կբախվեն մեծ տհաճությունների»: Նախագահ Նազարբաևի հարցին՝ Նեթանյահուն հավատո՞ւմ է «երկրի երեսից հրեական պետությունը ջնջելու» Իրանի սպառնալիքին, Իսրայելի վարչապետը դրական պատասխանեց և հավելեց, որ «միայն ուրախ կլինի Իրանի դիրքորոշման փոփոխությունից»: Նեթանյահուն նաև խնդրեց Նազարբաևին աջակցել Իսրայելի թեկնածությանը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում: Ավելի վաղ Իսրայելը Ղազախստանի համար համանման քայլի օգտին էր հանդես եկել:

Տնտեսական շահեր
Իսրայելի վարչապետը Բաքու մեկնեց երեքշաբթի: Նախագահ Իլհամ Ալիևը նրան ընդունեց «Զագուլբա» պալատում, որտեղ նրանք ստորագրեցին գյուղատնտեսական համաձայնագիր և պայմանավորվեցին զարգացնել համագործակցությունը տնտեսության, գիտության, տեխնոլոգիաների, գյուղատնտեսության, էներգետիկայի և առևտրի ոլորտներում: Այսօր երկու երկրների ապրանքաշրջանառությունը 3,5 միլիարդ դոլար է: Թեպետ հիմնական շեշտը դրվում է Իսրայել ադրբեջանական նավթի մատակարարումների մեծացման վրա, այլ ոլորտներ էլ գտնվեցին, որտեղ ակնհայտ ներուժ կա: «Վերջին տարիներին Երուսաղեմի և Բաքվի միջև ակտիվ զարգանում է ռազմատեխնիկական համագործակցությունը,- ասում է իսրայելցի քաղաքագետ Արյե Գուտը:- Իսրայելը ավելի շատ է դիտում Ադրբեջանն իբրև ռազմավարական գործընկեր Հարավային Կովկասում՝ հատկապես հաշվի առնելով աշխարհաքաղաքական վիճակը այդ տարածաշրջանում»: Գաղտնիք չէ, որ իսրայելական ռազմական ընկերություններն ակտիվորեն աշխատում են սպառազինությունների ադրբեջանական շուկայում: Անօդաչու թռչող սարքերը, գիշերային դիտարկման սարքերը, ուղղորդման էլեկտրոնային համակարգերը՝ մի փոքր մասն են ապրանքացանկի, որ Ադրբեջան են հասնում «Արտադրված է Իսրայելում» պիտակով: Մի քանի ամիս առաջ ադրբեջանական ԶԼՄ-ները նույնիսկ հաղորդեցին՝ հղում անելով Մեջլիսի պատգամավոր Եվդա Աբրամովին, որ Իսրայելը մտադիր է Հարավային Կովկասին տրամադրել հակահրթիռային պաշտպանության «Երկաթե գմբեթ» համակարգ: Պաշտոնապես Իսրայելի իշխանությունները հրաժարվեցին մեկնաբանել այդ թեման, սակայն փակ զրույցներում հոռետեսորեն են արձագանքում այդ գործարքի հնարավորությանը: Արյե Գուտի կարծիքով՝ երկու երկրների լավ կապերին նպաստող ևս մեկ գործոն է Ադրբեջանի ղեկավարության վերաբերմունքը հրեական համայնքին: «Ի տարբերություն շատ եվրոպական ու հետխորհրդային երկրների, որտեղ մոլեգնում է մերկապարանոց հակասեմիտիզմը, Ադրբեջանոմ այդ երևույթը երբեք չի եղել, իսկ հրեաներն այնտեղ միշտ իրենց անվտանգ են զգացել»՝ պարզաբանում է Գուտը: Թեպետ Բաքվում Իսրայելի վարչապետը միայն ութ ժամ անցկացրեց, այդ ժամանակը լիովին բավարար էր, որ այցը համարվի հաջող:

Մուսուլման բարեկամներ
Բաքվից Իսրայելի վարչապետը մեկնեց Աստանա, որտեղ չորեքշաբթի օրը նախագահական «Ակորդա» պալատում հանդիպեց նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի հետ: Նեթանյահուն Իսրայելի առաջին վարչապետն է, որ այցելում է Ղազախստան: Բանակցությունների առանցքային թեման տնտեսական համագործակցությունը և Ղազախստանի խոշոր տնտեսական ընկերությունների ներգրավումն էր իսրայելյան շուկայում, այդ թվում՝ գազի որոնում ու արդյունահանում: Նեթանյահուի խոսքով՝ Միջերկրականում գտնված գազի մեծ պաշարները մի ժամում Իսրայելը դարձրին գազի մեծ արտահանող և այժմ երկիրը ընդհանուր շահեր ունի Ղազախստանի հետ, որտեղ իսրայելցիները մինչև հիմա գնում էին երկիր մտնող նավթի մեկ քառորդը: Աստանայի հետ համագործակցության այլ ոլորտներից հատկապես առանձնանում են գյուղատնտեսությունը, գիտությունը և պայքարը ահաբեկչության դեմ, որը հատկապես արդիական է Ղազախստանի իշխանությունների համար՝ տարածաշրջանային սպառնալիքներից ելնելով: Իսրայելում նշում են, որ Նեթանյահուի այցը Կենտրոնական Ասիա ոչ միայն տնտեսական, այլև դիվանագիտական նպատակներ ուներ: Համագործակցության համաձայնագրեր կնքելուց բացի՝ Նեթանյահուի համար կարևոր էր ստանալ երկու երկրների աջակցությունը միջազգային ասպարեզում՝ խոսքը մուսուլմանական պետությունների մասին է: «Եվս մեկ նախագիծ, որ մենք մտադիր ենք առաջիկայում մշակել՝ ուղիղ ավիաչվերթերն են Ղազախստանի ու Իսրայելի միջև: Մարդիկ պետք է հնարավորություն ունենան ազատ տեղաշարժի երկրների միջև հանգիստ ու հարմարավետ»՝ հայտարարեց Նեթանյահուն:
Եվգենի ՍՈՎԱ, BBC

Հ.Գ. Դե երբ հրեաներն են ստում, ստում են առանց հետ ու առաջ նայելու, հնարավոր է ինչ-որ փորձագետ չիմանա Ադրբեջանում հրեական ջարդերի մասին և համարի, որ հրեաները միշտ այնտեղ անվտանգ են զգացել իրենց, թող շարունակեն զգալ և ստել, երբ դա իրենց ձեռնտու է, պատմությունը հրեաներին միշտ պատժել է իրենց ստերի համար: Ինչո՞ւ է Իսրայելի վարչապետը գնացել Ադրբեջան ու Ղազախստան, թողնենք հրեաներին իրենց խնդիրներով, ակնհայտ է, որ տարածաշրջանում Իսրայելը դաշնակից է ընտրում մուսուլման երկրներին, որ նաև էներգակիրներ ունեն: Հրեաները փողի հոտը գեներով են զգում: Հայաստան-Իսրայել հարաբերությունները չեն ստացվել ու չեն ստացվում, Ադրբեջանին զենքի վաճառքով Իսրայելը հաստատում է իր ընտրությունը: Թերևս իր դերն ունի և Իրանը, բայց դիմել Նազարբաևին, որ բարելավվեն Իսրայել-Իրան հարաբերությունները, անեկդոտ է Բենիամին Նեթանյահուից:
Իսրայել-Ադրբեջան ռազմատեխնիկական համագործակցության խորացումը ոլորտ է, որի վրա Հայաստանը պետք է մշտապես ուշադրություն դարձնի, առավելևս, որ Իսրայելը Ադրբեջանին համարում է ռազմավարական գործընկեր Հարավային Կովկասում: Մերձավոր Արևելքում բացահայտորեն ձևավորվում են երկու ճամբարներ, որոնք շարունակում են տարածաշրջանի կոնֆլիկտների «լավագույն ավանդույթները»:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ